Wat wij kunnen leren van de Fransen (en zij van ons)
Column
Verschenen in de Volkskrant, 20 april 2017
Zondag staat de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen op het programma. En in Nederland is dezer dagen de formatie volop aan de gang. In beide landen wordt het economische beleid voor de komende jaren gekozen of besproken. Kunnen we op dat vlak wat van elkaar opsteken? Zeker, en de onderhandelaars aan de formatietafel kunnen hier hun voordeel mee doen.
De Franse economie kan beter tegen een stootje dan de Nederlandse. Acht jaar geleden kreeg ook Frankrijk forse economische klappen, maar het land veerde snel daarna weer terug. En dat ging zo snel dat de Franse economie zelfs nu, ondanks de mindere groeicijfers van de afgelopen jaren, meer is gegroeid ten opzichte van voor de crisis dan de Nederlandse.
Hoe is dit verschil met ons land te verklaren? Voornamelijk doordat de Fransen meer consumeren. Waar de economie in Nederland hard onderuitging door een krimpende internationale handel, behielden in de meer gesloten Franse economie velen hun baan – en hun koopkracht. Toch zijn de Fransen berucht om hun pessimisme; het consumentenvertrouwen is er bijna altijd negatief, soms iets minder negatief dan anders. Desondanks blijven ze consumeren.
Waarom bleven de Fransen in crisistijd consumeren? Dat ligt in de manier waarop zij omgaan met hun opgebouwde vermogen. In plaats van dit in huizen en niet-bereikbare pensioenpotten te stoppen, kan de Franse burger veel gemakkelijker bij haar opgebouwde reserves. Hierdoor hebben Franse huishoudens een hoog besteedbaar inkomen. In Nederland ligt dit lager. Consumenten die hun baan kwijtraken, terwijl hun huis onder water staat, kunnen geen beroep doen op hun pensioenpot en we kunnen dan ook niet verwachten dat ze blijven consumeren. Hier kan Nederland dus zeker nog wat leren van Frankrijk. De onderhandelaars aan de Hollandse formatietafel moeten de schotten tussen pensioen- en woningvermogen herzien en zo Nederlandse huishoudens helpen een volgende crisis beter te doorstaan.
Nederland kan ook wat leren van Frankrijk als het gaat om begrotingsbeleid. De Franse overheid hielp de economie in de crisisjaren in eerste instantie door niet meteen op de rem te trappen, zoals in Nederland wel gebeurde. En het IMF heeft Nederland zelfs twee weken geleden nog een wat ruimer begrotingsbeleid aanbevolen. Meer investeren in onderwijs en in onderzoek en ontwikkeling is het devies. De Europese Commissie kwam onlangs met een vergelijkbaar pleidooi. Hogere uitgaven aan zulke posten vergroten het toekomstige verdienpotentieel en zijn nuttige investeringen. Maar Nederland loopt qua uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling achter op het OESO-gemiddelde en, ja, op Frankrijk.
Is het dan alleen maar hosanna in Frankrijk? Zeker niet. De Fransen kunnen ook wat van Nederland leren. Voor een oplossing voor de hoge Franse werkloosheid (stabiel rond de 10 procent) en overheidsschuld (bijna net zo groot als de totale economie) klinkt vanuit Nederland steevast een streng geluid: ga nu de crisisjaren voorbij zijn fors bezuinigen! Het probleem ligt echter nog dieper. De Franse overheid geeft namelijk niet alleen teveel uit, ze bemoeit zich ook overal mee. Het ‘dirigisme’ is nooit echt verdwenen; in de meeste sectoren van de economie heeft de Franse staat nog een stevige vinger in de pap.
De Franse economie heeft daarom omvangrijke hervormingen nodig. Niet alleen de overheidsfinanciën, maar ook de rol van de overheid op de arbeidsmarkt moet grondig tegen het licht worden gehouden. Het is daarom jammer dat geen van de presidentskandidaten hier wil breken met het verleden. Allen beloven ze om Frankrijk weer groots te maken, maar geen van allen lijken iets te willen doen aan de verregaande overheidsbemoeienis.
De afgelopen vijf jaar heeft Frankrijk stappen in de goede richting gezet. Dit is echter nog te weinig en niet overtuigend. Op dit gebied kan Frankrijk leren van Nederland, waar in vier jaar grondig is hervormd, de pensioenleeftijd is verhoogd en de overheid minder in de weg staat. Toch hebben we Frankrijk economisch nog niet hebben ingehaald, want wij herstellen nog van de crisis terwijl zij al doorgroeiden. Met wat Franse lessen kunnen we ervoor zorgen dat we bij een volgende crisis een stuk sneller herstellen en er vrolijk consumerend uitkomen.